Türk Toraks Derneği Çevre Sorunları ve Akciğer Sağlığı Çalışma Grubu, 5 Haziran Dünya Çevre Günü kapsamında plastiklerin küresel çevre ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekmek amacıyla detaylı bir açıklama yaptı. Plastik üretiminde yaşanan dramatik artış ve tek kullanımlık plastiklerin yaygın kullanımı, çağımızın en büyük çevresel sorunlarından biri haline gelmiştir.
Plastik Üretimi ve Atık Soru İşaretleri
1950 yılından itibaren dünya genelinde plastik üretimi yaklaşık 230 kat artış göstermiştir. Günümüzde üretilen plastiklerin yaklaşık %79’u atık haline gelmiş olup, bu atıkların büyük kısmı da tek kullanımlık ve doğada uzun süre kalıcı özellikleriyle dikkat çekmektedir. Dünya genelinde yılda yaklaşık 353 milyon ton yeni plastik atık üretilmekte ve bu atıkların büyük bir bölümü, doğal yaşam alanlarına sızmakta veya çevreye zarar vermektedir.
Plastik Kirliliğinin Kaynakları ve Dağılımı
- Tek kullanımlık plastik ürünler
- Endüstriyel atıklar
- Denizcilik ve balıkçılık faaliyetlerinden kaynaklanan atıklar
- Tarımda kullanılan plastikler
- Sentetik tekstil ürünleri
Gelişmiş ülkelerden düşük gelişmiş ülkelere doğru yapılan plastik ihracatı da önemli bir çevresel sorun teşkil etmektedir. Özellikle ABD, Çin, Hindistan, Brezilya ve Endonezya, en yüksek plastik atık üreticileri olarak öne çıkmakta ve bu ülkelerin toplam üretimi, küresel atık miktarının büyük bir bölümünü oluşturmaktadır.
Plastiklerin Çevre ve İnsan Sağlığına Zararları
Plastiklerin doğada çözünmesi ve parçalanması 500 yıl veya daha uzun süre alabilmekte, bu da onların toprak ve su kaynaklarındaki kalıcılığını artırmaktadır. Ayrıca, mikroplastiklerin su ve gıdalara karışması, doğrudan insan sağlığını tehdit eden yeni bir risk oluşturmuştur. Yapılan araştırmalar, mikroplastiklerin astım, solunum yolu hastalıkları, kanser ve üreme sistemi bozuklukları gibi çeşitli hastalıkların gelişiminde rol oynayabileceğini göstermektedir.
Türkiye’nin Durumu ve Uluslararası Bağlantılar
Türkiye, Avrupa Birliği ülkeleri ve İngiltere’den en yüksek plastik atık ithalatını yapan ülkeler arasında yer almaktadır. 2023 yılında toplam 456 bin 507 ton plastik atık Türkiye’ye ithal edilmiştir. Bu miktar, günlük yaklaşık 125 kamyon plastik atığına eşdeğer olup, ülkemizdeki plastik üretimi ise 2024 yılında %8 oranında artışla 9.9 milyon tona ulaşmıştır. Ayrıca, WWF-Türkiye’nin yürüttüğü “Sahil Sahiplen” programı kapsamında yapılan incelemelerde, sahillerde rastgele toplanan 19.050’den fazla atık parçasının %77.9’unun plastik olduğu belirlenmiş ve bu da sahil kirliliğinin boyutunu gözler önüne sermektedir.
Mikroplastiklerin İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Plastiklerin yaşam döngüsü boyunca saldığı sera gazları ve toksik maddeler, iklim değişikliğine katkıda bulunmakla kalmayıp, mikroplastiklerin insan vücuduna girişini de sağlamakta ve bu da ciddi sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Özellikle günlük kullanımda maruz kalınan mikroplastiklerin, damar yoluyla alınan sıvılar ve solunum yoluyla solunan partiküller aracılığıyla kana karışması, akciğer fibrozisi başta olmak üzere çeşitli kronik hastalıkların gelişim riskini artırmaktadır. Geliştirilen yeni çalışmalar, mikroplastiklerin doğrudan kana karışarak tüm organlara ulaşabildiğini ve bu nedenle uzun vadeli sağlık riskleri taşıdığını göstermektedir.
Geleceğe Dair Tehditler ve Çözüm Önerileri
Plastiklerin yaşam döngüsü boyunca saldığı sera gazları ve toksik kimyasallar, iklim değişikliği ve biyolojik çeşitlilik kaybını hızlandırmakta, gelecek nesilleri de ciddi anlamda tehdit etmektedir. Mevcut yasal düzenlemeler ve politika yaklaşımları, AB standartlarıyla uyumlu hale getirilmeye çalışılsa da, gelişmiş ülkelerdeki geri dönüşüm oranlarının çok gerisinde kalmaktadır. Bu nedenle, toplumda farkındalık yaratmak, atıkların azaltılması ve geri dönüşüm oranlarının artırılması en önemli adımlar arasında yer almaktadır. Ayrıca, mikroplastiklerin gözle görülemeyen boyutları ve toksik etkileri göz önüne alındığında, sağlık alanında yeni araştırmalar ve önleyici tedbirler kaçınılmazdır.
Sonuç ve Çağrı
Unutulmamalıdır ki, bugün yaratılan plastik sorunları sadece çevreyi değil, gelecek nesillerin sağlığını ve yaşam kalitesini de tehdit etmektedir. Plastik üretimi, kullanımı ve bertarafı sırasında alınacak önlemler, hem ekosistemi koruma hem de insan sağlığını güvence altına alma adına elzemdir. Türk Toraks Derneği olarak, her bireyi ve kurumları bu konuda sorumluluk almaya ve plastik kirliliğine karşı aktif mücadeleye davet ediyoruz. Plastiklerin hastalık ve ölüm nedeni olmaması için, toplumsal farkındalık ve sürdürülebilir çözümler hayata geçirilmelidir.
Bir yanıt yazın